Tatiya speelt in een toneelstuk over menstruatie

Door: Margot Bolwerk, themadeskundige WASH

Ik ben ruim 15.000 kilometer van huis, in een dorpje op het eiland Sumbawa in Indonesië. Hier zijn nog nauwelijks buitenlanders geweest en ik word dan ook met veel bekijks ontvangen, onder begeleiding van muziek en een ceremoniële optocht. Na dit onthaal bekijk ik samen met een groot aantal leerlingen van de lagere school in het dorp een toneelstuk.

Indrukwekkend hoe de jonge spelers op de bühne staan en met gepaste drama het onderwerp menstruatie uitbeelden. Ik zie hoe een klein meisje buikpijn heeft, wordt uitgelachen door een groepje jongens en hoe ze naar de dokter gaat. Het publiek is laaiend enthousiast en nieuwsgierig naar wat er allemaal te zien is op het toneel.

Gek onderwerp

Na het toneelstuk ontmoet ik dit kleine meisje. Ze heet Tatiya. Ze lijkt niet ouder dan negen, maar is twaalf jaar oud en hoofdrolspeler uit het toneelstuk dat ik zojuist heb gezien. Ze vertelt me dat ze gevraagd was om mee te spelen in dit stuk over menstruatie, maar dat ze geen idee had wat het was. Uit nieuwsgierigheid besloot ze mee te doen. Ik word geraakt door de manier waarop ze praat over haar ervaring. Ze oefende wel vier of vijf keer per week terwijl ze het in het begin maar een gek onderwerp vond.

Zelf nog niet ongesteld

Tatiya is zelf weliswaar nog niet ongesteld, maar ze legt me in detail uit wat het probleem is en waarom meisjes soms niet naar school gaan tijdens hun menstruatie. In haar dorp heersten veel taboes over dit onderwerp. Zo mag je geen brood bakken of je haren wassen als je ongesteld bent. Maar Tatiya weet nu wel dat dat eigenlijk best gek is en helemaal niet klopt. Ook worden meisjes vaak gepest door de jongens uit de klas. Tatiya is daarom vastberaden om al haar vrienden over dit onderwerp te vertellen. Ik ben onder de indruk van haar boodschap: “Wees niet bang om met je ouders en vriendinnetjes over menstruatie te praten. Het is heel normaal!”

Jongens over ongesteldheid

Er doen ook jongens mee aan het toneelstuk. Ik spreek met twee van hen: Tara (12) en Fadgham (11). Zichtbaar enthousiast vertellen ze me over wat menstruatie is en wat de symptomen zijn. “Ook al zijn we jongens, we snappen nu beter wat meisjes doormaken als ze ongesteld zijn en dat ze pijn kunnen hebben”, vertellen ze me. Ze doen graag mee aan het toneelstuk. Hun vriendjes vinden het cool en hun ouders zijn trots op hun acteerprestaties. En ze leren van wat ze zien. De jongens kijken naar elkaar en moeten grinniken als ik vraag waarom jongens de meisjes pesten. Meisjes zijn volgens hen nou eenmaal een makkelijk doelwit omdat ze emotioneel zijn. Tja, dat herken ik wel een beetje… Maar deze jongens weten zelf nu wel beter en motiveren klasgenootjes om te stoppen met pesten. Ze helpen de meiden juist als dat nodig is.

Minder meisjes thuis

Ik blijf het onwerkelijk vinden dat iets vanzelfsprekends als menstruatie zoveel (negatieve) impact heeft op het leven van veel meisjes. Voor ik de school verlaat spreek ik nog met het hoofd van de school. Naast theater wordt er tijdens de lessen ook verteld over Menstrual Hygiene Management en welke soorten en alternatieven aan maandverband er zijn. En het blijkt te werken: Steeds minder meisjes blijven thuis van school als ze ongesteld zijn.

Wat een indrukken

Onder de indruk van deze kleurrijke ochtend, de gesprekken en de hoeveelheid foto’s die er van mij werd gemaakt verlaat ik de school. Ik denk eraan hoe steeds mijn hand weer werd gepakt door de kinderen, om hem vervolgens tegen hun voorhoofd aan te drukken. Maar ik ben vooral onder de indruk van mijn gesprekjes met Tatiya, Tara en Fadgham. Niet alleen leren ze veel van het meedoen aan het toneelstuk en weten ze nu alles over menstruatie, ook zijn ze rolmodellen geworden in hun eigen dorp en op school.

Ik heb met eigen ogen kunnen zien dat theater de mind-set van mensen verandert en dat het taboe rondom menstruatie verdwijnt.

Bewustwording en verandering van gedrag is zo belangrijk om dit te bereiken. Ik heb gezien welke positieve stappen er in dit dorp worden gemaakt. En ik ben er trots op dat Plan Nederland en Plan Indonesië dit samen met de mensen hier voor elkaar krijgen!

Wil je meer weten dit onderwerp? Lees de Vijf bizarre mythes over ongesteldheid.