In beeld: terug naar school in Latijns-Amerika

“Wanneer mag ik weer naar school?” Dat is het eerste wat veel kinderen door heel Latijns-Amerika ’s ochtends vragen. Voor miljoenen kinderen in de regio is het vaak helemaal niet zeker of hun school die dag wel open, bereikbaar of veilig is.

Klaslokalen die onder vuur liggen, uren lopen naar de dichtstbijzijnde school of door natuurgeweld verwoeste gebouwen: het zijn maar een paar voorbeelden van de belemmeringen waarmee kinderen te maken krijgen. Bovendien stoppen veel kinderen noodgedwongen met school vanwege extreme armoede of omdat ze moeten vluchten.  

Maar kinderen willen van nature graag leren, ook als naar school gaan niet tot de mogelijkheden behoort. Ze toveren hun slaapkamer om tot studieruimte, leggen dagelijks lange afstanden te voet af om school te bereiken en maken zelfs van een vervallen gebouw een volwaardig klaslokaal.

Of ze nu schoolboeken uitwisselen met vriendjes, geld bij elkaar schrapen voor een schooluniform of hun familie achterlaten om ver weg naar een internaat te gaan, kinderen geven niet op. Die veerkracht vormde het uitgangspunt voor de fotoserie die Plan International en Chris de Bode samen maakten in Colombia, Ecuador, Peru en Bolivia. Daar maakt Plan International scholen veiliger en onderwijs toegankelijker met steun van de Europese Unie. 

Geen school in de buurt

Carla (14) en Janet (12) zitten op een internaat ver weg van huis, omdat er in de buurt van waar ze wonen geen middelbare scholen zijn. Het internaat bevindt zich in het meest zuidelijke puntje van Bolivia, in een afgelegen grensgebied met weinig voorzieningen. Vanwege de gebrekkige leefomstandigheden op school en omdat ze zich eenzaam en geïsoleerd voelen, valt het leven er niet mee voor de zusjes.  

Carla legt uit: “Hier zitten alleen kinderen die ver weg wonen. Ik mis mijn vader en mijn broer heel erg. Onze vader kan onze schoolkosten nauwelijks betalen. Omdat de maaltijden hier inbegrepen zijn en we niet elke dag naar school hoeven te reizen, is het voordeliger om op kostschool te gaan. Een kaartje voor de bus naar huis is duur, dus meestal blijven we in het weekend hier.”  

Toen hun moeder onverwacht overleed, moest Carla van school af. “Ons gezin had twee kostwinners, want mijn moeder werkte ook. Ik ben twee jaar niet naar school gegaan om mijn vader te kunnen helpen met klusjes en om voor het gezin te kunnen zorgen”, vertelt ze. “Toen hij na een tijdje genoeg geld had gespaard, kon ik weer terug naar school. Nu zit ik in dezelfde klas als mijn zus.”  

Een onveilige weg naar school

Yael* (16) woont in de Colombiaanse regio Chocó, waar vanwege aanhoudende conflicten duizenden mensen hun huis gedwongen moesten verlaten. Het rekruteren van kinderen, zowel meisjes als jongens van soms pas negen jaar, komt in veel regio’s in het hele land voor.  

Om haar zoon te beschermen tegen mogelijke bedreigingen brengt zijn moeder hem elke dag te voet naar school. En ’s middags haalt ze hem weer op. “Als we een beetje doorlopen doen we er ongeveer twintig minuten over”, zegt Yael. “Het zou veiliger zijn om met de motor te gaan, maar dat kunnen we niet altijd betalen.”  

Samen naar school lopen heeft hun relatie verdiept, zegt Yael: “Ik houd van filosofie omdat ik ideeën en acties wil kunnen verklaren. Toen ik kleiner was, was mijn moeder erg streng. Nu begrijp ik dat ze me wilde beschermen. Onze gesprekken zijn diepgaander dan vroeger. Ze is echt een toffe moeder.” 

Jong ondernemerschap

De gemeenschap waar Greysi opgroeit, kampt met extreme armoede en een gebrek aan basisvoorzieningen. Haar familie kan al nauwelijks boodschappen en huur betalen, laat staan schoolspullen. “Daarom besloot ik het heft in eigen hand te nemen”, zegt de nu 13-jarige, die veel volwassener overkomt dan haar leeftijd doet vermoeden.  

Greysi begon twee jaar geleden met de verkoop van glaasjes drilpudding met geschaafd ijs tijdens dorpsbijeenkomsten. “Met de opbrengst investeerde ik in nieuwe producten, zoals koekjes en frisdrank. De verkoop liep steeds beter, dus besloot ik een eigen winkel te beginnen.”  

Voor de deur van haar winkeltje in een van de meest afgelegen gebieden in het noorden van Peru vertelt ze trots hoe haar bedrijfje is gegroeid. “Het grootste deel van mijn maandelijkse inkomsten investeer ik in nieuwe producten. Van het geld dat overblijft koop ik schoolspullen voor mezelf en mijn zusjes. En ik probeer te sparen voor de universiteit.”  

Hoger onderwijs is voor de meeste scholieren in Peru onbereikbaar, realiseert Greysi zich. Dat motiveert haar om haar winkel uit te breiden. “Ik wil graag advocaat worden, maar de universiteit is ontzettend duur. Daarom spaar ik zo veel mogelijk. En ik leer mijn kleine zusjes om dat ook te doen.”  

Minder meisjes in de klas

Yili, 16, beschrijft hoe meisjes in Colombia vaak huishoudelijk werk doen om een schoolopleiding te kunnen betalen. “De afgelopen jaren heb ik bij mensen thuis gewerkt om geld te verdienen voor schoolspullen”, zegt ze. Doordat ze werk, school, het huishouden en de zorg voor haar jongere broertjes en zusjes moest combineren, moest Yili uiteindelijk van school af: “Ik had voor twee vakken een onvoldoende en toen mocht ik niet meer terugkomen.”  

Yili constateert dat vroegtijdige schoolverlaters vaak meisjes zijn. “In mijn klas zitten meer jongens dan meisjes. Een andere uitdaging zijn meisjes die zwanger raken. Dat overkwam een van mijn beste vriendinnen. Ze ging vroegtijdig van school en ze kon geen werk vinden. Nu zit ze thuis met haar baby. Haar situatie is moeilijk.”  

Dankzij de steun van Plan International kon Yili weer terugkeren naar school. Ze maakt haar huiswerk terwijl ze haar moeder helpt in huis, maar met de financiële steun kan ze meer tijd aan haar studie besteden. “Als ik mijn hele leven huishoudelijk werk zou moeten doen, zou ik me kapot vervelen. Daarom wil ik graag naar school. Natuurkunde en scheikunde en nieuwe dingen leren, dát vind ik leuk.”  

Safer Schools project

Plan International voert met steun van de Europese Unie het Safer Schools-project uit in Colombia, Ecuador, Peru en Bolivia. Het doel is om onderwijs beter bestand te maken tegen crisissituaties en schooluitval te voorkomen. Dit omvat terug-naar-schoolcampagnes, verbeteringen aan de schoolinfrastructuur en het verstrekken van financiële steun aan families die het schoolgeld niet kunnen betalen. Ook pleit Plan International bij lokale en nationale overheden voor investeringen in beter en veiliger onderwijs.

*Naam aangepast om identiteit te beschermen