De kwetsbare positie van meisjes op de vlucht

Wereldwijd zijn meer dan 120 miljoen (bron: UNHCR) mensen op de vlucht. Voor klimaatrampen, honger, geweld of omdat ze vanwege hun mening of geaardheid in hun eigen land niet veilig zijn. Onder deze vluchtelingen zijn heel veel meisjes en jonge vrouwen. Onderweg en in vluchtelingenkampen lopen ze vaak gevaar.

Miljoenen mensen hebben huis en haard achter moeten laten, op zoek naar veiligheid. Maar voor miljoenen meisjes en vrouwen op de vlucht is het allesbehalve vanzelfsprekend dat ze die veiligheid ook daadwerkelijk vinden. Onderweg en in vluchtelingenkampen lopen ze enorme risico’s. Ze worden niet langer beschermd door hun omgeving en de veiligheid van hun eigen huis of dorp valt weg. Er is geen sociale controle en hulpdiensten en zorg zijn niet of moeilijk te bereiken.

Waar afhankelijkheid is, is ongelijkheid

Eén van de problemen is dat mensen die vluchten vaak afhankelijk zijn van anderen voor eten en onderdak. En waar afhankelijkheid is, is ongelijkheid. In Oekraïne, bijvoorbeeld, zijn veel vluchtelingen voor huisvesting afhankelijk van de particuliere markt. “Verhuurders worden niet gescreend en de positie waarin vluchtelingen zich bevinden is nijpend, waardoor het risico op seksuele uitbuiting en misbruik hoog is”, vertelt Yeliena Dudko, expert Gender in Emergencies bij Plan International in Oekraïne. “Via platforms als Tinder wordt onderdak aan jonge vrouwen aangeboden in ruil voor seksuele diensten. Vaak hebben ze geen geld en is er geen alternatief. Weigeren is dan geen optie.”

Ook zijn meisjes op de vlucht een ideale prooi voor vrouwenhandelaren en mensensmokkelaars. Zij bieden potentiële slachtoffers vervoer of onderdak, of verspreiden desinformatie over reisroutes. Zo lokken ze met name alleenreizende, jonge vrouwen de prostitutie in.

Seksueel geweld

Maar liefst twintig procent (bron: Verenigde Naties) van de meisjes op de vlucht krijgt te maken met seksueel geweld. Onderweg, omdat gewelddadige bendes de vluchtroutes nauwlettend in de gaten houden. Maar ook in vluchtelingenkampen zijn meisjes vaak niet veilig. Er is nauwelijks sociale controle en faciliteiten als toiletten en doucheruimten zijn gedeeld, waardoor meisjes niet veilig in hun basisbehoeften kunnen voorzien. Ook is de verlichting in vluchtelingenkampen vaak niet op orde, waardoor de route naar de toiletten ’s nachts pikdonker is. In het ergste geval raken meisjes zwanger als gevolg van seksueel geweld en worden ze gedwongen met de dader te trouwen om de eer van de familie niet aan te tasten.

Voor meisjes die te maken krijgen met seksueel geweld, schiet ook de gezondheidszorg vaak tekort. Bijvoorbeeld in het opvangcentrum in Renk, in Zuid-Sudan, waar 23.000 vluchtelingen uit Sudan opvang vinden. Omdat het kamp eigenlijk slechts capaciteit heeft voor 4.000 mensen, staat ook de gezondheidszorg ernstig onder druk. Meisjes kunnen hierdoor niet de zorg krijgen die ze nodig hebben.

Kindhuwelijken

Niet alleen na seksueel geweld, maar in het algemeen neemt het risico op een kindhuwelijk in noodsituaties toe. In een vluchtelingenkamp is het risico dat een meisje wordt uitgehuwelijkt bijvoorbeeld groter, omdat de ouders van het meisje vaak grote moeite hebben om rond te komen. Wanhoop drijft hen ertoe hun dochters uit te huwelijken, omdat ze hierdoor een mond minder te voeden hebben. Hierdoor neemt de druk op de ouders iets af, maar voor meisjes zijn de gevolgen enorm.

Niet naar school

Onderwijs volgen in een vluchtelingenkamp is sowieso al lastig, maar voor meisjes is het vaak onmogelijk. Met name het middelbaar onderwijs is niet voor hen weggelegd. Wereldwijd gaan miljoenen meisjes die op de vlucht zijn niet naar school. Bijvoorbeeld omdat er geen geld is voor schoolspullen, omdat meisjes zich tijdens hun menstruatie op school niet kunnen verschonen, of omdat de school ver weg is en de weg ernaartoe gevaarlijk is. Bovendien neemt in crisissituaties de al bestaande ongelijkheid tussen meisjes en jongens toe. Als er niet genoeg geld is om alle kinderen naar school te sturen, krijgen jongens vaak voorrang.

Noodhulp

Gezinnen op de vlucht staan onder enorme druk. Ze hebben vaak niets meer, waardoor er in vluchtelingenkampen en onderweg een tekort aan alles is. Plan International verleent noodhulp in landen waar mensen op de vlucht zijn. Bijvoorbeeld in Sudan en Oekraïne, waar mensen een veilig heenkomen proberen te vinden. Door gezinnen te ondersteunen met onder andere eten, onderwijs en contant geld proberen we de ergste nood weg te nemen. Ook richten we veilige opvanglocaties voor kinderen op, om ze te beschermen en te begeleiden bij het verwerken van de gebeurtenissen waar ze mee te maken kregen. Veel van onze noodhulp is erop gericht om de druk op gezinnen te verlichten, waardoor het risico op uitbuiting en uithuwelijking van meisjes wordt verkleind. Daarnaast geven we voorlichting en trainingen en ondersteunen we meisjes die seksueel geweld hebben meegemaakt.